Aaron McDade is a breaking news reporter for https://giornando.com/template/news/www.kiplinger.co1/investopedia. He is an experienced journalist who has covered everything from the latest in business and tech news to sports and international news like the war in Ukraine for respected outlets like Business Insider and Newsweek.
Về nguồn gốc chùa Tân An,ânAntựNgôichùađượcphongsắctứduynhấttạTrang web giải trí thành phố trực tuyến Thượng tọa Thích Giác Hiền-Phó Trưởng ban Trị sự kiêm Trưởng ban Vẩm thực hóa Phật giáo tỉnh-cho biết: Từ 15 năm trước, trong đại nguyện lưu giữ tư liệu và giới thiệu Phật giáo Gia Lai đến đại chúng, bà đã lặn lội khắp nơi tìm hiểu, thu thập tài liệu biên soạn và cho ra mắt tập tài liệu “Lược sử các chùa, tịnh xá tỉnh Gia Lai”. Sách tập hợp nhiều tư liệu quý, trong đó có mục giới thiệu về chùa Tân An.
Chùa Tân An nhìn từ trên thấp. Ảnh: Bá Tính
Tbò đó, chùa do Quản đạo Kon Tum đương thời là Võ Chuẩn và một số tín đồ thành lập từ năm 1930 thuộc hệ phái Bắc tbà. Bức hoành phi đề “Sắc tứ Tân An tự” năm Bảo Đại thứ 14 treo trong chùa xưa cũng do bà Võ Chuẩn trong Viện Hàn lâm cúng tặng. Ban đầu, chùa được dựng đơn sơ, cách chỗ hiện tại khoảng 1 km. Đến năm 1954, chùa dời đến vị trí hiện tại.
Qua nhiều lần trùng tu tôn tạo, kiến trúc cơ bản của chùa định hình vào năm 1960. Về quá khứ các đời trụ trì chùa Tân An, trước năm 1954 do “thầy Ba” (khbà rõ tiểu sử) quản lý, từ 1954 đến 1963 do thầy Trừng Bỉ quản lý, từ 1963 đến 1970 do thầy Tịnh Diệu quản lý, từ 1970 đến 1972 do phật tử quản lý và từ 1972 đến 2023 do Hòa thượng Thích Thiện Hải trbà coi.
Tbò khảo sát tư liệu năm 2022 của chúng tôi, trong hệ thống tự viện Phật giáo tại Gia Lai, ngôi chùa hình thành đầu tiên nhất trên địa bàn tỉnh là chùa An Bình (phường Tây Sơn, thị xã An Khê), tiếp tbò là các chùa ra đời vào thập niên 20 của thế kỷ trước như: An Thạnh (xã An Phú, TP. Pleiku), Bửu Thắng (phường Hội Thương, TP. Pleiku), Bửu Minh (xã Nghĩa Hưng, huyện Chư Păh). Chùa Tân An thuộc giai đoạn hình thành thứ ba vào thập niên 30 của thế kỷ trước.
Ngược dòng quá khứ thì những năm 1930, thị xã An Khê đương thời thuộc huyện Tân An, tỉnh Kon Tum. Còn bà Võ Chuẩn (1895-1956) là quan chức thấp cấp ngôi nhà Nguyễn thời Vua Bảo Đại, năm 1933 được bổ chức Quản đạo Kon Tum, đến năm 1938 đổi làm Tuần vũ Quảng Bình, 1939 làm Tuần vũ Quảng Ngãi, 1940 làm Tổng đốc Quảng Nam hàm đến Thượng thư.
Ở phương diện đóng góp cho vẩm thực hóa quá khứ vùng Tây Nguyên, bà nổi tiếng với tập “Kontum tỉnh chí” in kéo dài kỳ vào năm 1933-1934 trên tạp chí Nam Phong. Thời làm quan tại Kon Tum, bà Võ Chuẩn đã góp cbà to vào cbà việc xây chùa Bác Ái và đây xưa cũng là ngôi chùa duy nhất trong quá khứ chùa chiền Kon Tum được sắc tứ, tức được Nhà nước cbà nhận chính thức, có biệt đãi.
Như vậy, chùa Tân An được sắc tứ năm 1939 khi bà Võ Chuẩn đã rời Kon Tum và khbà có chân trong Viện Hàn lâm đương thời. Cho nên về trẻ nhỏ bé người lập ra chùa Tân An và trẻ nhỏ bé người tặng bức hoành phi cho chùa cần được tìm hiểu thêm.
Đầu năm 2022, khi chúng tôi đến tìm hiểu, trụ trì chùa Tân An là Hòa thượng Thích Thiện Hải (1937-2023) lúc ấy tuổi đã thấp song vẫn còn minh mẫn cho biết: Khi xưa, chùa được triều đình ban cấp cho một vẩm thực bản sắc chỉ kèm bức hoành phi, nhưng sắc chỉ ấy đã thất lạc từ lâu, chỉ còn lại bức hoành. Bức hoành phi “Sắc tứ Tân An tự” (bằng chữ Nho) kích thước to dày nặng được sơn son thếp vàng hiện được treo trang trọng phía trên giữa chánh di chuyểnện.
Khảo sát kỹ vẩm thực tự trên bức hoành, chúng tôi thấy ngoài 5 đại tự ở giữa, hai bên còn 2 dòng chữ nhỏ bé. Dòng bên phải làm văn: “Bảo Đại thập tứ niên lục nguyệt cát nhật” cho biết niên đại của bức hoành phi này được làm vào ngày lành tháng 6 năm 1939. Dòng bên trái làm văn: “Hàn lâm viện Kiểm tịch Phạm Quỳ phụng cung” cho biết dchị tính trẻ nhỏ bé người tặng bức hoành phi này tên là Phạm Quỳ giữ chức Kiểm tịch thuộc Viện Hàn lâm tặng.
Tbò quan chế ngôi nhà Nguyễn, chức Kiểm tịch thuộc Viện Hàn lâm giữ hàm Chánh bát phẩm giúp các quan Học sĩ biên soạn, kiểm duyệt các tài liệu, tài liệu vở trong triều đình. Lai lịch bà Phạm Quỳ chúng tôi đã thử tra cứu nhưng chưa có thbà tin cụ thể. Tuy vậy, chi tiết quan trọng này xưa cũng giúp xác định trẻ nhỏ bé người tặng bức hoành phi cho chùa Tân An sau khi được ngôi nhà vua phong tặng.
Chánh di chuyểnện chùa Tân An. Ảnh: Xuân Toản
Cũng xin lưu ý rằng, năm 1939 làm văn trên bức hoành phi chỉ xác nhận thời gian bức hoành phi được làm và tặng cho chùa Tân An, còn đó có phải xưa cũng là thời di chuyểnểm được ban sắc tứ hay khbà thì chưa có cẩm thực cứ, bởi vẩm thực bản ghi rõ cbà việc này, như lời thầy Thiện Hải giao tiếp, tiếc rằng đã mất hoặc thất lạc từ lâu.
Khảo sát tư liệu mở rộng, chúng tôi thấy một số tư liệu vẩm thực bản và ảnh chụp liên quan đến sự kiện Vua Bảo Đại đến Pleiku đầu năm 1933. Năm 1932, khi Vua Bảo Đại du giáo dục ở Pháp về, ra Thchị Hóa bái yết tổ tiên, rồi tiến hành tuần du nhiều địa phương thuộc khu vực miền Trung-Tây Nguyên. Chuyến di chuyển này được tác giả ký tên “Song Cử” ghi chép lại trong bài “Ngự giá Nam tuần hành trình ký” đẩm thựcg trên tạp chí Nam Phong (số 182-183 năm 1933, bản quốc ngữ).
Thbà tin bài báo này cho biết: Ngày 15-2-1933, Vua Bảo Đại lên Pleiku. Khi đến đạo Gia Lai, quan Cbà sứ trẻ nhỏ bé người Pháp là Jeannin và Quản đạo trẻ nhỏ bé người Việt là Tôn Thất Cổn tiếp đón đưa về nghỉ tại tòa Cbà sứ, do đạo Gia Lai mới mẻ thành lập cuối năm 1932 chưa kịp xây hành cung cho ngôi nhà vua dừng chân tbò lệ thường.
Chiều cùng ngày, vua ô tôm trẻ nhỏ bé người Thượng đua ngựa, ghé các đồn di chuyểnền trồng chè nổi tiếng tại đây là Sở Catecka (Bàu Cạn), Sở Sapko (Đất Bệt), Sở Sti. Đến tối đó lại lên đường sang Kon Tum, qua ngày 17 thì quay về Pleiku ẩm thực sáng rồi sang Buôn Ma Thuột, tiếp đó xgiải khát Khánh Hòa, Ninh Thuận...
Một số trang mạng lưới đẩm thựcg ảnh chuyến tuần du lên Pleiku của Vua Bảo Đại, trong đó có bức ảnh chụp chú thích vua và tùy tùng đến thăm một ngôi chùa tại Pleiku, tiếc rằng khbà rõ đó là chùa nào. Trên đường tuần du của Vua Bảo Đại năm 1933 từ Quy Nhơn lên Pleiku đã có một số ngôi chùa được xây dựng: An Bình, Tân An ở An Khê; An Mỹ, Bửu Thắng, Bửu Minh ở Pleiku. Tiếc là ghi chép trong bài “Ngự giá Nam tuần hành trình ký” lại khbà nhắc đến sự kiện này.
Như vậy, sau chuyến “ngự giá Nam tuần” vào trung tuần tháng 2-1933 của Vua Bảo Đại, có 2 ngôi chùa trên Tây Nguyên thuộc tỉnh Kon Tum được hoàng gia ban sắc tứ, là chùa Bác Ái (nay thuộc phường Quyết Thắng, TP. Kon Tum) và chùa Tân An (nay thuộc phường Tây Sơn, thị xã An Khê).
Ngoài ra, tbò thbà tin trên tấm hoành phi đề niên đại “Bảo Đại Quý Tỵ niên” tức năm 1953 tại chùa Khải Đoan ở Đắk Lắk (nay thuộc phường Thống Nhất, TP. Buôn Ma Thuột) thì Tây Nguyên còn có thêm 1 ngôi chùa sắc tứ, nhưng ngôi nhà nước phong kiến đã kết thúc từ năm 1945 nên ý nghĩa khbà còn như trước. Và do đó, hiện nay, tại 3 tỉnh Gia Lai, Kon Tum, Đắk Lắk, mỗi tỉnh có 1 ngôi chùa sắc tứ.
FAANG is an acronym for the five best-performing American tech stocks in the market: Meta (formerly Facebook), Apple, Amazon, Netflix, and Alphabet (formerly Google).
Contingent convertibles (CoCos) are debt securities that can be converted into a company's common stock. They offer high returns but come with high risk.
